چگونه از مغز، برای رسیدن به موفقیت استفاده کنیم؟
مغز انسان را می‌توان یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های خلقت دانست. برخلاف سایر موجودات، ما این توانایی را داریم که در سه بُعد زمان، یعنی گذشته، حال و آینده تفکر کنیم. این توانایی منحصر به فرد امکان آن را به ما می‌دهد که جهان اطراف خود را با دیدگاه‌های گوناگون، از کاملاً مثبت تا کاملاً منفی، تحلیل و تفسیر کنیم. مغز ما نه تنها برای حل مسائل منطقی به کار می‌آید، بلکه با اتکا به توانایی تخیل، راه‌حل‌های خلاقانه‌ای را برای چالش‌ها ارائه می‌دهد. به کمک این اندام شگرف می‌توانیم ایده‌پردازی کنیم، بیاموزیم، تحول ایجاد کنیم و به پیشرفت دست یابیم.(۲)
با این وجود، بسیاری از ما گرفتار باورهای اشتباه پیرامون هوش و ظرفیت ذهنی خود هستیم. بر این باوریم که یا با استعدادی ذاتی به دنیا آمده‌ایم یا سرنوشت ما به محدودیت‌های ذهنی گره خورده است. تصور می‌کنیم که ضریب هوشی، معیاری ثابت و تغییرناپذیر است. زمانی که با مشکلات دشوار روبه‌رو می‌شویم، آن‌ها را حل‌نشدنی می‌پنداریم یا از تصمیم‌گیری هراس داریم و توانایی خود را در یافتن مسیرهای درست، مورد تردید قرار می‌دهیم.(۲)
اما تنها یک حقیقت در این باورهای غلط نهفته است:
فقدان مهارت های فکریست که قدرت مغز را محدود می‌کند.
برای آشنایی بیشتر با مفهوم مهارت «اینجا» را کلیک کنید
مهارت فکری، مهارت قرن بیست و یکمی
درک ماهیت مهارتهای فکری و اهمیت آن‌ها یکی از گام‌های اساسی در مسیر پیشرفت انسان به شمار می‌رود.
این مهارت‌ها، که از ارزشمندترین مهارتهای قرن بیست و یکم محسوب می‌شوند(۷)، شامل مجموعه‌ای از فرآیندهای پیچیده ذهنی هستند که به پردازش اطلاعات، برقراری ارتباطات و اتخاذ تصمیم‌های آگاهانه کمک می‌کنند.
فیشر، مهارتهای فکری را به‌عنوان توانایی انسان برای تفکر آگاهانه در جهت دستیابی به اهداف مشخص تعریف کرده است.(۴) دی بونو (De Bono) (1991) این مهارت ها را به عنوان ابزار تفکر موثر توصیف می‌کند.(۱) این مهارت‌ها طیفی گسترده از فعالیت‌های ذهنی را دربرمی‌گیرند؛ از جمله مهارت های شناختی (حافظه، ادراک، توجه، استدلال، تصور، حل مسئله)، یادآوری، پرسش‌گری، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و قضاوت.(۴)
آنچه مهارتهای فکری را از دانش دربارۀ تفکر متمایز می‌کند این است که این مهارت ها محتوایی ثابت و قابل انتقال مستقیم به ذهن نیستند، بلکه فرآیندهایی پویا و فعال‌اند که تنها با تمرین و تکرار بهبود می‌یابند. درواقع، این مهارت‌ها بیشتر شبیه توانایی‌هایی هستند که از طریق تمرین شکل می‌گیرند تا اطلاعاتی که بتوان آن‌ها را به سادگی یادگرفت.
برای آشنایی بیشتر با مفهوم تفکر و انواع تفکر «اینجا» را کلیک کنید
به‌طور کلی، مهارتهای فکری ابزارهایی هستند که انسان را به‌عنوان موجودی هوشمند (هومو ساپینس (Homo sapiens) نام علمی انسان مدرن است و به معنای “انسان دانا” می‌باشد. این گونه از انسان‌ها به عنوان تنها گونه باقی‌مانده از جنس هومو شناخته می‌شود) در مسیر رشد و پیشرفت یاری می‌کنند.(۴)با استفاده از این مهارت‌ها، افراد قادرند مسائل را با کارایی بیشتری حل کنند و تصمیم‌گیری‌هایی مؤثر داشته باشند؛ فرآیندی که هم به پیشرفت فردی و هم به توسعه اجتماعی و فرهنگی کمک می‌کند.
در دنیای امروز، این مهارت‌ها به‌عنوان کلید موفقیت در محیط کار و زندگی روزمره محسوب می شوند. بیث ماروم و همکارانش در سال ۱۹۸۷ بر اهمیت چنین مهارت‌هایی تأکید کرده و آن‌ها را ابزاری ضروری برای انتخاب‌های آگاهانه دانسته‌اند.(۳)
اهمیت مهارتهای فکری
در دنیای امروز، با توجه به تغییرات سریع فناوری، افراد برای بقا و پیشرفت در جامعه باید دانش و مهارتهای لازم را کسب کنند. تنها راه مقابله با این چالش‌ها، بهره‌گیری از دانش علمی و مهارتهای متنوع فکری و عملی است.
واتسون(Thomas Watson)، کارآفرین آمریکایی، از تجربه آتش‌سوزی در کارخانه‌اش مثال می‌زند؛ جایی که به‌جای نگرانی درباره خسارات مالی، بر ارزش سرمایه فکری کارکنانش تمرکز کرد. او معتقد بود که ثروت واقعی یک کسب‌وکار در دانش و مهارتهای کارکنان آن نهفته است. واjسون می‌گوید: «من می‌توانم ساختمان‌ها و تجهیزات را دوباره بسازم، اما هرگز نمی‌توانم دانش و توانایی‌های افرادم را جایگزین کنم».(۲)
جک ولش( Jack Welch)، مدیرعامل سابق شرکت جنرال الکتریک، نیز تشویق به ایجاد ایده‌ها را یکی از سه وظیفه اصلی خود می‌دانست. دو وظیفه دیگر او انتخاب افراد مناسب و تخصیص منابع مالی بود. ولش از مدیران خود نه تنها درباره ایده‌هایشان سؤال می‌کرد، بلکه از آن‌ها می‌خواست توضیح دهند که ایده‌ها را با چه کسانی به اشتراک گذاشته‌اند و چه کسی آن‌ها را پذیرفته است.(۲)
این تجربیات نشان می‌دهند که با ارتقای مهارتهای فکری، می‌توان راه‌حل‌های بهتری برای مشکلات یافت و تصمیمات درست‌تری گرفت. مهارتهای فکری به ما کمک می‌کنند اطلاعات جدید را با دانش قبلی ترکیب کرده و ایده‌های خلاقانه‌ای خلق کنیم تا کیفیت زندگی‌مان را بهبود بخشند.
با این حال، باید در نظر داشت که این مهارت‌ها به‌صورت اتفاقی به‌دست نمی‌آیند و نیازمند تلاش و تمرین مداوم هستند. همان‌طور که افراد برای بهبود مهارتهای رانندگی یا یادگیری تکنیک‌های جدید آشپزی وقت صرف می‌کنند.(۶)
ارتقای مهارتهای فکری نیز نیازمند پشتکار است. در نهایت، هیچ‌کس ذاتاً متفکر به دنیا نمی‌آید. لازم است روش‌ها و تکنیک‌های صحیح تفکر را یاد گرفت، زیرا همان‌گونه که تمرینات ورزشی می‌توانند عضلات بدن را تقویت کنند مهارتهای فکری نیز می‌توانند با تمرین مداوم، کارایی ذهن را ارتقا دهند.
مغز ورزش را دوست دارد
همان‌گونه که بدن برای حفظ سلامت و کارایی خود به تمرین و ورزش نیاز دارد، مغز نیز برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های کامل خود نیازمند تمرین و پرورش است. اما سؤال این است که چگونه می‌توان مغز را تمرین داد؟ پاسخ را می‌توان در *مدل مهارتهای فکری آرجی*یافت.
مدل مهارتهای فکری آرجی
مدل مفهومی آرجی، اندیشه انسان را به‌عنوان یک سیستم در نظر می‌گیرد. در این مدل، تمام عوامل مادی و غیرمادی مؤثر بر ذهن انسان به‌عنوان اجزای این سیستم محسوب می‌شوند و این اجزا به شکل یک واحد یکپارچه با محیط خود در تعامل هستند. این سیستم مانند سیستم‌های کامپیوتری، از دو بخش اصلی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تشکیل شده است. بخش سخت‌افزاری شامل مغز انسان و عناصر مادی مرتبط با فرآیندهای ذهنی است، درحالی‌که بخش نرم‌افزاری شامل مهارتهای شناختی، فراشناختی، تفکر و سایر توانایی‌ها و مهارتهای فکری است که عملکرد کلی این سیستم را شکل می‌دهند.(۵)
چرا باید مهارتهای فکری خود را بهبود بخشیم؟
می‌توان گفت مهارتهای فکری پایه و اساس عملکرد ذهن انسان را تشکیل می‌دهند و در همه جنبه‌های زندگی، از تحصیلات و کار گرفته تا تصمیم‌گیری‌های روزمره، نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. توسعه این مهارت‌ها نه‌تنها کیفیت زندگی فردی را بهبود می‌بخشد بلکه توانمندسازی افراد را برای رویارویی با چالش‌های پیچیده فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاری در آموزش این مهارت‌ها می‌تواند دریچه‌ای به پیشرفت فردی و نوآوری اجتماعی باز کند.
در جامعه امروز، فارغ از نوع شغل یا موقعیت اجتماعی، انتظار می‌رود افراد، قادر به استفاده از طیف گسترده‌ای از مهارتهای فکری باشند.(۲)
البته صرف آگاهی از اصول نظری تفکر و مهارتهای فکری به تنهایی کافی نیست. همان‌طور که تنها دانستن اینکه نباید زیر آب نفس کشید، کسی را به یک شناگر حرفه‌ای تبدیل نمی‌کند، دانش نظری درباره تفکر نیز برای بهره‌برداری مؤثر باید با تمرین‌های عملی همراه شود. مدل مهارتهای فکری آرجی با ارائه تمرینات هدفمند، بستری مناسب برای رشد توانایی‌های ذهنی فراهم کرده و امکان پیشرفت عملی این مهارت‌ها را میسر ساخته است.
مدل مهارتهای فکری آرجی این ویژگی منحصربه‌فرد را دارد که مغز را به عنوان یک کل، بررسی کرده و تمامی ابعاد عملکرد آن را مورد توجه قرار می‌دهد. برخلاف دیدگاه‌های مقطعی دانشمندانی مانند دکارت یا بروکا که بر بخش‌های مجزای مغز تمرکز داشتند، این مدل ارتباط بین تمامی عملکردهای مغز را مدنظر قرار داده است. برخی آزمایش‌ها بر روی حیوانات نیز صحت این رویکرد جامع را تأیید کرده‌اند.
به یاد داشته باشید که هر تغییر بزرگی،
از یک تصمیم کوچک آغاز می‌شود
با تقویت مهارتهای فکری خود، می‌توانید نه تنها زندگی خود را متحول کنید، بلکه به ساختن جامعه‌ای هوشمندتر و خلاق‌تر کمک نمایید. بیایید با هم به سوی آینده‌ای روشنتر و پر از فرصت‌های بی‌پایان گام برداریم.
منابع:
۱-Assaf, M. A. (2009). Teaching and Thinking – A literature review of the teaching of thinking skills.
2-Garner, E. (2012). Thinking skills-Using your brain in the information age.
3-Herrnstein, R. J., Nickerson, R. S., de Sanchez, M., & Swets, J. A. (1986). Teaching Thinking Skills. In American Psychologist (Vol. 41, Issue 11, pp. 1279–۱۲۸۹). https://doi.org/10.1037/0003-066X.41.11.1279
4-Klimova, B. F. (2013). Developing Thinking Skills in the Course of Academic Writing. In Procedia – Social and Behavioral Sciences (Vol. 93, pp. 508–۵۱۱). https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.09.229
5-Mohammad, S., Ramsheh, R., Nemati, B., & Younesi, V. (2014). Surveying alignment of the new definition of creativity with scholars definitions. 529–۵۳۶٫
۶-Smith, G. (2002). Are There Domain–Specific Thinking Skills? Philosophy of Education. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/1467-9752.00270
7-Trisnowati, E. (2022). Hybrid Project-based Instructional Model: Fostering Critical Thinking Skills and Creative Thinking Skills.
سلام و درود.
تفاوتی که در ارجی نسبت به دیگر دوره های این چنینی دیدم، واقعی بودن(کذایی و کذاب نبودن) هست.
و اینکه همه چیز بنیان علمی داره و در اثر پیش روی در دوره ها و انجام تمرینات و هر آنچه استاد میفرمایند، کارکرد عملیه همین تفکر رو توی زندگی میشه درک کرد و دید.
افرین به این سیستم و این عملکرد
بسیار عالی
دم شما گرم ،خیلی پر بار بود و بسیار استفاده کردیم 🙏🌺
مهارت فکری
واژه مهارت فکری تامل برانگیز هست و تعریف هایی که از افراد مختلف اومده خیلی جالب بود و جالب تر مدل مفهومی آرجی هست که دیدگاه سیستمی به مغز داره و اون رو پویا و کاملا تغییر پذیر می‌دونه پس میشه نتیجه گرفت که:
بدست آوردن مهارت فکری مهارت قرن بیست و یکمی هست که دقیقا مثل آب حیات بخش هست و باید در تمام شریان‌های زندگی ساری و جاری باشه
واقعا مهارتهای فکری در تمام زمانها برای انسان کاربردی هست
جالب
واقعا شگفت انگیزه.پس تنها چیزی که ما رو محدود کرده و به ما اجازه ی درست زندگی کردن رو نمیده افکار محدود و اشتباه خودمون هست. چه خوب که اینجا میشه این افکار رو تغییر داد و هر روز به سمت رشد و بهبود حرکت کرد.
خیلی جالب است که با تمرین و کسب مهارت میشه سطح توانایی های فکری را بالا برد. و با کار کردن روی کل مغز و نه فقط بخشهایی از اون میشه یه آدم توانمند در همه زمینه ها ساخت. مهارت نرم اصطلاح جالبیه👌🏻👌🏻
درود بر شما، بسیار عالی بود و لذت بردم🙏☘
وقتی می‌فهمی که مغزت را هم با تمرین میتونی توانمندتر کنی، به خودت و زندگی امیدوارتر میشی و با جدیت بیشتر برای ساختن آینده‌ای روشنتر تلاش میکنی چرا که با یادگیری مهارتهای فکری میشه پله‌پله به موفقیت نزدیکتر شد
هر چه زمان میگذره نیاز به مهارتهای فکری در تمام جوامع بیشتر احساس میشه چقدر خوبه که همه آدمها کسب مهارتهای فکری را سرلوحه زندگی خود قرار دهند تا زندگی برای همه با راحتی و آرامش بیشتری فراهم بشه.
واقعا درسته که هر چی پیش میریم سبک زندگی در همه ی زمینه ها متفاوت میشه و اگه با علم و دانش روز همراه نباشیم،بی سوادی بیش نیستیم
خیلی مقاله ی جالبی بود وخیلی جملات طلایی داخلش بود که خیلی دوست داشتم
پس اینکه میگن دانش روز و دانش آینده داشتن مهارت فکری هست درسته. مثل زمانیکه میگفتن در آینده کسی کامپیوتر بلد نباشه بیسواد محسوب میشه و واقعا هم همین اتفاق افتاده زندگی امروز ما عجین شده با کامپیوتر و اینترنت و تکنولوژی.